Тэрбээр бvр 1937 онд фашизм хэзээ ялагдаж, Гитлер хэрхэн амиа хорлох он сарыг яг таг хэлж байлаа. Мєн Таганскийн шоронгоос ямар ч нэвтрэх бичиггvй хэрнээ саадгvй гарч, Тєв банкнаас хов хоосон цаас vзvvлээд л 100 мянган рубль авч байсан нэгэн юм.
Вольф Мессинг єнгєрсєн зууны эхэн vед тєрж, аугаа их "дарангуйлагчдын эринийг" туулаад атом, сансрын зуунд бас амьдарч байсан хvн билээ. Вольф нь дэлхийн нэгдvгээр дайн эхлэхэд тvvнийг єдєєгсдийн дотор байж, хоёрдугаар дайн эхлэхэд анх гал дvрэлзсэн газар нь амьдарч байлаа. Харин ялалтын баярыг нь ялалт байгуулсан орны нутагт угтсан. Тэр дэлхийн бараг бух орны нийслэлээр ёслол тєгєлдєр аялсныхаа дараа тєрєлх Варшавдаа ирлээ. Мєн энэхvv агуу их vзмэрчтэй уулзахыг ерєнхийлєгч, банкны эзэн, алан хядагчид, галзуучууд, мянга мянган энгийн иргэд эцсийн найдлага болгон хvсдэг байсан.
Аймшигт хэмээн нэрлэж болох 1937 он гараад байв. Германы цэргийн машин улам эрч хvчтэй эргэх болж, Рейныг эзлэн, Австри, Чехословакийг эрхэндээ оруулах аюул нємєрч эхэллээ. Харин энэ vед ЗХУ-д єєрсдийгєє хядах цуст махны машин мєн л хvчээ аван эргэж байсан юм. Тэд зайлшгvй дайны босгон дээр армийнхаа шилдэг дарга нарыг устгаж, Сталины элч, худалдааны тєлєєлєгч Канделаки Берлинд Гитлерийн сайд Шахттай нууц хэлэлцээр хийж байлаа. Энэ vед хоёр дарангуйлагч Европыг хэрхэн хувааж авах талаар эхнийхээ тохиролцоог хийж байсан юм.
Тэр зун Варшавынхны сэтгэлд ямар бодол эргэлдэж ассаныг таахад тун амархан байв. Нэгэнтээ тєв театрыг нь хvмvvс пиг дvvртэл суун "Дайн гарах уу? Тэр Польшийн хувь заяаг хэлэх болов уу? Гитлер хаашаа довтлох бол? Сталин ямар арга хэмжээ авах вэ?" гэсэн асуултад хариу хvсч, олон арван хvн гудамжинд зогсон хvлээж байлаа.
Энэ єдєр Мессинг танхимыг тун онцгой мэдэрч байлаа. Тэрбээр бусдын бодлыг таах юм уу, эсвэл хэн нэгний нуусан тамхины хайрцгийг олох зэрэг vзvvлбэр заншил мэт болсон єнєєдєр хэнд ч таалагдахгvй гэдгийг мэдрэв.
Тэр хvмvvст ойртон ирж байгаа гай гамшгийн талаар хэзээ ч ярьдаггvй нэгэн. Гэвч зааланд суух хvмvvсийг хараад л тvvнээс юу хvсч байгааг шууд мэдрээд эхэлдэг ажээ.
Тэд vлдсэн жаахан ч гэсэн хугацааг амар тайван амьдраг хэмээн бодохдоо гал дєлєнд автсан хот тосгодыг хардаг ч хэлдэггvй байв. Мєн дайн гарцаагvй гарна гэдгийг сайн мэддэг байсан юм.
“Польш германчуудад эзлэгдэнэ. Гэхдээ vvнийхээ дараа Гитлер яах нь тодорхойгvй байна. Тэр дорно уу, эсвэл єрнє зvг рvv дайтах уу гэдгээ шийдээгvй байна. Хэрвээ Гитлер ЗХУ-д довтлох юм бол Герман бут цохигдоно” хэмээгээд духаараа нэг бурзайх хєлсийг арчсанаа, “1945 он бол Гитлер болон тvvний дэглэм устах жил байна” хэмээн бараг нэг амьсгаагаар хэллээ.
Маргааш нь тvvний ийнхvv таамаглан хэлснийг Польшийн бараг бvх сонин нийтэлсэн байв. Vvнийг нь гадаадын хэвлэлvvд тун ч овжноор шvvрэн авч дамжуулан нийтэлсэн бєгєєд гагцхvv Зєвлєлтийн сонин, сэтгvvлvvд л ганц ч vг дуугарсангvй.
Ингэх шалтгаан Зєвлєлтийнхєнд байсан. Нэгдvгээрт аливаа илбэ, зурхай, vзмэр зурлагад итгэх ёсгvй байв. Хоёрдугаарт Рейхын удирдагчийн талаар тун илэн далангvй дуугарсан байсан тул энэ удаа дуугvй суусан нь дээр гэж vзжээ. Тэр vед Геббельс, Герингийг яаж л бол яаж шоглон зурж болдог байсан бєгєєд харин Гитлерийг огт оролддоггvй байсан билээ. Ерєнхийдєє Литвинов єрнєдийн ардчилалтай хамтын аюулгvй байдлын талаар ярилцаж байсан тэр vед Дотоод явдлын яамны ардын комиссариатын газрынхан гестапотай тун муугvй харьцаа тогтоосон юм.
Харин энэ завсар уг сонинуудын хайчилбарууд тэртэй тэргvй нэлээд зузаан болоод байсан Мессингийн хавтас хэрэгт бєєнєєрєє vдэгдэж Рейнхард Гейдрихийн аюулаас хамгаалах албаны архивт ороод байв.
Мессинг энэхvv шуугиан тарьсан зєгнєлєє хэлэхээс нэлээд хэдэн жилийн ємнє "Польш vндэстнvvдийн эцэг" гэгддэг байсан Юзеф Пильсудскийтэй хоёр ч удаа уулзаж байжээ. Тэрбээр анх 1924 онд дээдсийн хvрээнийхний нэгэн хvлээн авалт дээр уригдан очихдоо анх Пильсудскийтэй нvvр учирсан бєгєєд нуусан тамхины хайрцаг зэргииг олж алга ташилтаар шагнуулахын хамт тун ойртон танилцсан байна. Хожим Пильсудский тvvнийг албан єрєєндєє хvлээн аваад тун хэвийн гэмээр хvсэлт тавьсан агаад энэ талаар Мессинг дурсах тун дургvй. Хожим Зєвлєлтийн ногоон малгайтнууд тvvнд Пильсудский ямар хvсэлт тавьж байсан талаар эрvvдэн асууж байжээ.
Ингэхэд хvний оюундаа бодсоныг тааж, урьдчилан мэддэг зєнчид тvvнд хэзээ бий болов оо гэсэн асуулт зvй ёсоор тавигддаг юм. Тэрбээр єєрийнхєє энэхvv vзэж хардаг чадварыг бvр дэлхийн нэгдvгээр дайны ємнєхєн мэдсэн аж. Варшавын дэргэдэх Гора-Калевария хэмээх еврейн суурингаас гаралтай хувцас муу, єлсгєлєн жаал аз жаргал гэгчийг энэхvv уудам хорвоогоос олж vзэхээр алсын аянд гарчээ. Ингээд эхний таарсан буудал дээрээс нэгэн вагонд суун таг унтаад сэртэл кайзер Вильгельмийн цуст дайнд бэлтгэж асан Герман орохоор явж байжээ.
Познань орохын ємнєхєн тасалбар шалгалаа. Мессинг галт тэрэгний лангуурхуу юмны ард нуугдан сууж байтал шалгагч дєхєж ирээд тасалбараа шалгуулахыг тушаав. Айж сандарсан тэрбээр шалан дээр сандлын хажууд хэвтэж байсан сонины тасархайг шvvрч аван тvvний зvг сарвайж, аман дотроо энэ цаас тасалбар болон тvvнд харагдаасай хэмээн залбирч суужээ. Гэтэл уг цаасыг авсан шалгагч хэсэг тойруулж харснаа цоолдог багажиндаа хийн дарснаа, "чи тасалбартай байж юунд лангууны ард нуугдсан юм бэ. Тэнд суудал байна шvv дээ. Одоо хоёрхон цаг давхиад Берлин орно" гэсэн vг сонсох нь тэр.
Бяцхан Вольф ийнхvv сая л Герман руу явж байгааг мэдлээ. Энд ирээд єлсєж, ядрахын туйлыг vзэж, нэгэнтээ ухаан алдан унаад эмнэлэгт хvргэгдсэн бєгєєд харин азаар ирээдvйд тvvний онцгой чадварыг нээсэн сэтгэл судлаач, профессор Абелийн гар дээр очсон байна. Тvvний ийнхvv аливаа зvйлийг гайхалтай таах чанарыг концерт дэглээч Цельмейстер, Вангерпардены варьете, Бушийн циркт vзvvлэн нєгєє муу ядуу Мессинг мєнгєтэй, нэртэй тєртэй нэгэн боллоо.
Ийнхvv алдар хvндийн шатаар цааш авирах ажилд нь дайн саад болсон юм. Тэр vед Мессинг дєнгєж 15 нас хvрээд байлаа.
Тэрбээр хожим дэлхийн шинжлэх ухааны сорууд болох Альберт Эйнштейн, Зигмунд Фрейд нартай уулзаж, бараг бvх тивээр аялан тоглолт хийсэн юм. Гэхдээ эдгээрээс хамгийн онцолмоор уулзалт нь Гитлерийн Vзмэрч асан Эрик Ян Ганнусентэй танилцсан явдал байв. Тэрбээр эхлээд зориуд бэлтгэсэн хvн дээр ажиллан алга ташилтаар биеэ халаасныхаа дараа ховсдох vзvvлбэрээ жинхэнээр хийдэг байжээ. Харин Мессинг хожим тvvнийг Гитлерийн vзмэрч болно гэдгийг мэдэж байсан эсэхийг таахын арга єнєєдєр vгvй билээ.
Польш нууц гэрээний дагуу германчуудад эзлэгдлээ. Мессинг нэгэн махны худалдагчийн байрны хонгилд нуугдав. СД-ийн нууц туршуулууд тvvнийг газар сайгvй хайн барьж єгсєн хvнийг 200 мянган рейхсмаркаар шагнана гэсэн зар тараалаа. Мєн тvvний тєрєл тєрєгсдийг баривчлан авч аль эрт Майданекийн бєєнєєр хорих лагерь руу илгээсэн байв.
Мессинг нэгэнтээ цэвэр агаар амьсгалахаар гадагшаа гартал тас хар дvрэмт хувцас бvхий офицертэй улаан халз тулгарч орхижээ.
-Чи юу хийдэг хvн байна хэмээн тvvний урт vснээс татан асуулаа
-Зураач хэмээн Мессинг хэлтэл офицер, "Чи битгий худлаа яриад бай" хэмээн заналтайхан єгvvлэх зуураа энгэрийнхээ халааснаас дєрєв нугалсан цаас гарган дэлгэж харснаа,
-Чи нєгєє фюрерийн vхэх єдрийг хэлсэн новш мєн шив дээ гээд улаан нvvр рvv нь ганц цохин унагажээ. Мессинг ч булга vсэрсэн шvднvvдээ цустай шvлсний хамт гадагш нь нулимлаа.
Мессингийг цагдаагийн хэсэг дээр аваачин нэг єрєєнд оруулаад тvгжиж орхив. Вольф бvх л ухаан санаагаа тєвлєрvvлэн ховсдоод харуулуудыг єєр дээрээ ээлж дараалуулан авчирлаа. Ингээд тэднийг єєрийн мэдэлгvй тонгойх vед нь аажимхан босоод хаалгыг нь онгойлгон гарчээ.
Тvvнийг хэсэг хvн хил давуулж єгєв. Єєрєєр хэлбэл, нэг муу завирхуу юмаар Буг голыг гатлуулсан юм. Харин аравдугаар сарын тэрхvv жихvvн єдєр фашизмаас зугатаасан мянга мянган дvрвэгч ах дvv Зєвлєлтийн улаан туган доор орсноор авралынхаа одтой золгож байна уу, vгvй юу гэдгийг Вольф мэдсэн болов уу гэсэн асуулт зvй ёсоор гардаг.
Ногоон малгайтнууд тvvнийг тун ч ширvvн байцаалаа. Тэрбээр хvний "Бодлыг таадаг" мэргэжилтэй хэмээн vнэнээ хэлэв. Энэ vгийг сонсоод уурлах нэгэн ч байх, инээх нэгэн ч тааралдах. Гэвч бvгд л, "За тэгвэл би юу бодож байна" хэмээн асууна. Ингээд яг таг хариулт авсныхаа дараа тавлаж зогссон хvний уруул дээрээс инээмсэглэл нь хоромхон зуур арилж, уурлаж байсан нэгний царайд айдас хvйдэс тодорч байв. Тvvнийг маш хурдан буцааж тvгжээд л дарга нартаа илтгэхээр харайлдана. Ингээд л тvvнийг дэслэгчээс хурандаагаа хvртэл дамжуулан шалгах агаад Мессинг хэмээх эрийг хэн нь ч анзаарахгvй байлаа. Харин тvvний ер бусын яриаг сонсоод Германы тагнуул гэдэгт улам бvр итгэсээр байв. Гэвч Германтай холбоотон хэвээр байсан болохоор богино хугацаанд цааш нь харуулчихсангvй. Мєн энэ завсар єєрийнхєє гайхамшигт чадварыг vзvvлсээр эцэстээ Беларусын Коммунист Намын Тєв Хорооны нарийн бичгийн дарга Пономаренкотой уулзжээ.
Пономаренкогийн дэргэд ДЯЯ-ны ардын комиссар дуугvйхэн байв.
-Энэ хvн намайг буудах гээд байгаа юм хэмээн Пономаренкогийн буу дув дуугvй сууж байсан комиссар луу Мессинг заагаад, харин та тєв Хорооны хамгийн том дарга болох хvсэлтэй юм байна гэлээ.
Энэ тухай илтгэл хоромхон зуур Москвад хvрч янз бvрийн зvйл урьдчилан тааж, хэлэлгvйгээр даруухан хєтєлбєр гарган нийтийн ємнє энэхvv авьяасаа vзvvлж байхыг зєвшєєрєв.
Тэрбээр ийнхvv Булгаковын нэгэн нэрт романд гардгийн адил эцэст нь бvх зvйлээ нийтэд тодорхой болгодог "Ид шидийн" vзvvлбэр хийх зєвшєєрєлтэй болжээ.
Мессингийг нэгэнтээ Гомельд аялан тоглолт хийж байтал цэнхэр малгай бvхий хоёр цэргийн хvн шууд л гудамжнаас баривчилж vл таних газар аваачлаа. Тvvнийг зуслангийн болов уу гэмээр байранд аваачин нэг єрєєнд тvр суулгатал гаднаас гэнэт Сталин ороод иржээ.
Мессинг тvvнийг шууд таньж айж, балмагдсандаа єєрийн эрхгvй босоод зогсчихсон байв. Сталины араас Калинин vл ялиг хазганан алхсаар орж ирлээ.
Мессинг их удирдагчийн ємнєєс арай чvv "сайн байна уу?" хэмээн дуугарав. Мєн би таныг гар дээрээ єргєж явсан гэлээ.
-Юун гар дээрээ єргєх хэмээн Сталиныг асуувал:
-Майн баяраар барьж явсан гэхэд хажуунаас нь Калинин,
-Зургийг тань, зургийг тань хэмээн" Бvх холбоотын ахмад"Калинин нуг нуг инээн хэллээ.
Аугаа их Сталин Польшийн талаар тун их сонирхон асууж байв. Тэрбээр аль эрт талийгаач болсон Пильсудский, Лондон дахь Засгийн газартай нь холбоо бvхий лидерvvдийн талаар асуув. Ингээд бvтэн хоёр цаг ярилцсаныхаа дараа "Мессинг, та ч тун их зантай нєхєр юм даа" хэмээн Иосиф Виссарионович хэллээ.
Хэрвээ яг цаг тухайд нь Калинин тун овжин загнаж тэр хоёрын бие биенээ сонжсон яриаг зогсоогоогvй бол агуу их vзмэрчийн хувь заяа хаашаа эргэх байсныг таахын аргагvй нєхцєл бvрдэх шахсан гэлцэх нь бий. Учир нь vзмэрч маань, "Би зальтай бус харин та л айхтар хvн байна" гэж шууд хэлсэн ажээ.
Гэхдээ vvний дараа Сталин маягийн шалгалт Мессинг дээр шил Шилээ даран буув. Эхлээд цав цагаан хуудас цаасаар Улсын банкнаас 100 мянган рубль авахыг тушаалаа. Дараа нь тємєр замын галт тэргэнд тасалбар шалгагчид мєн л цагаан цаас vзvvлэхийг хvсч, тvvний тушаалыг биелvvлснээр жирийн нэг тасалбар шалгаж явсан бvсгvй ухаан алдаж унасан хэрэг гарсан юм.
Дараа нь Бериягийн шалгалт эхлэв. Мессингийн ховсдох чадварыг шалгахаар Бутырийн шорон руу илгээн хорьж, харин тэндээс олон арван харуул манааг нь ямар ч бичиг баримтгvйгээр даван тvvний єрєєнд орж ирэх ёстой байжээ.
Энэ сорилтын талаар Мессинг ярих тун дургvй байдаг. Харин нэг харуулаас нєгєє харуул хvртэл Бериягийн дvрд орохыг єєрийнхєє сэтгэхvйд асар их хvчээр тушаадаг байсан тухайгаа ярьжээ.
Ямартай ч тэр vед Мессингийг харсан харуулууд тов хийтэл ёслоод л єнгєрч байсан тухай дурсацгаадаг билээ.
Тэр єєрийн амьдралдаа vлгэр домгийн баатар ч бvтээж чадаагvй vйлсийг гvйцэтгэж байсан нэгэн. Мєн Гестапогийн шоронгоос гарахад л асар их хvч, энерги зарцуулсан тухайгаа амьдралынхаа сvvлчийн мєчид дурссан нь бий.
Улс орны удирдагчидтай уулзаж учирч байсан талаар тэр дурсах дургvй. Харин дайн бараг шувтарч байх vед тvvнийг Сталин дуудаж, Гитлер хаана байгааг асуусан тухай баримт бий. Vзмэрч тэр vед Гитлер амь vрэгджээ хэмээн тун ч итгэлтэйгээр хэлсэн гэдэг.
1945 оны тавдугаар сарын эхний долоо хоногийн сvvлээр Мессингд гэнэт Засгийн газрын хаяг бvхий цахилгаан утас иржээ. Тэнд дайн дуусах хугацааг тун нарийн тааж хэлсэнд генералиссимус талархал илэрхийлсэн байв. Ингэхэд дайн дуусах он сарыг Мессинг тэртээ 1937 онд Варшавт байхдаа хэлсэн билээ...
Мессингийн тєрсєн єдрийн баярт Тєв Хорооны гишvvн болчихоод байсан Пономаренко уригдан иржээ. Зочид тvvнээс хэзээ, хаана, ямар тохиолоор Мессингтэй танилцсаныг асуув. Мессингч Пономаренко гуай єєрєє ярьсан нь дээр гэлээ.
Пономаренког яриагаа дуусгасны дараа Эренбург тvvнд дєхєж очин, "Яг тийм юм болсон хэрэг vv" хэмээн асуухад тэрбээр толгой дохин хундагаа єргєснєє гэнэт нэгийг санав бололтой тэргvvнээ сэгсрэнгээ нэлээд сандарсан маягтайгаар, "тvvнийг буудаж хороох бодол хэнд ч байгаагvй нь мэдээж юм. Vvнийг та нар сайн ойлгож байгаа биз... За, за ингээд тvvнд урт удаан наслахыг ерєєе" гэлээ.
Танхимд ирсэн зочид нирхийн нэгэн зэрэг ер бусын удаанаар инээн, бvгд барьсан хундагатайгаа ёроолыг нь гартал хєнтєрцгєєлєє. Энэ vед Кремльд Сталины шарилыг занданшуулах ажил ид дундаа орж байв.
ЄВЧИН МЭДЭРДЭГГVЙ ПИТЕР БЕРКЛИ
Ямар нэг гадны vйлчлэлээс євчин мэдрэхгvй байх хvн тийм олон биш ч гэлээ амьдралд тааралддаг. Мєн заримдаа сэтгэл мэдрэлтэй холбоо бvхий євчний vед євчин мэдрэхээ больчихдог тохиолдол бас бий аж. Тэрчлэн арьс єнгєний хувьд "тэгш дvvрэн" бус хvмvvс бас євчин мэдрэхгvй шахам байх тохиолдол гардаг гэнэ. Бас зарим нэг эрдэмтдийн судалгаагаар ёс суртахууны хувьд гvнзгий доголдолтой эрvvгийн гэмт хэрэгтнvvдийн бие євчинг муу мэдэрдэг нь ажиглагджээ. Ийм нэг "эрдэмтэн" 266 гэмт хэрэгтнийг нарийвчлан судалж vзээд тэдгээрийн 107 нь євчин муу мэдэрдэг болохыг тогтоожээ. Мєн тэдгээрээс 36 хvн бvр огт мэдэрдэггvй болохыг мэдсэн байна.
Хvн аливаа нэг vйлчлэлийн улмаас бие махбодь євдєхийг мэдрэхгvй байх явдал нь ерєнхийдєє ховорхон тохиолдох гажиг бєгєєд ийм тохиолдол бvрийг нарийвчлан судлах шаардлагатай байдаг.
Дэлхийн хоёрдугаар дайны vед АНУ-ын Агаарын цэргийн хvчний эмнэлгийн албаны эмч нарт 25 настай нэгэн залуу хандахдаа євчин огт мэдэрдэггvй гэжээ. Тэрбээр харваас эрvvл саруул бие бялдартай нэгэн байсны дээр єнгєрvvлсэн амьдралынхаа туршид шvдээ авахуулах гэж єрємдvvлэх, тариа хийлгэх, хутгаар гар хуруугаа эсгэх зэрэг vед огтхон ч євчин мэдэрдэггvйгээ хэлжээ. Анх санамсаргvй тохиолдлоор шилбэндээ сvхээр цохин гvн шарх авахдаа єєрийнхєє огт євчин мэдрэхгvй байгаагаа мэдсэн гэнэ. Тэрчлэн зодож нvдэхэд огтхон ч тоохгvйн зэрэгцээ хорхой шавьжинд хазуулсны дараа шарх нь идээлж хувилдаггvйг эцэг, эх нь батлан ярьсан байна. Тvvнд далайн євчин тусдаггvй. Мєн толгой євдєнє гэж юу байдгийг огт мэддэггvй ажээ. Хvйтэн халууныг ч бусдаас илvv сайн тэсвэрлэдэг гэлээ.
Эмнэлгийн комиссынхон ихээхэн сонирхож, тvvнийг бvх талаар судалж vзсэнийхээ дараа тэдний ємнє цэргийн албанаас зайлс хийх гэсэн эр бус vнэхээр євчин мэдэрдэггvй хvн сууж байгаа нь тогтоогджээ. Тvvнийг халуун галаар тєєнєх зэргээр жирийн хvн шууд л дуу хадан ёолж эхэлдэг янз бvрийн туршилтанд оруулсныхаа дараа ийм дvгнэлтэнд хvрэхээс аргагvй болсон байна. Мєн тvvний судсаар гетамин хэмээх тариа хийхэд царай нь минчийн улайж, зvрхний нь цохилт олшрох хэрнээ толгой євдєхгvй байна хэмээн гайхахад хvргэжээ. Харин тун удаан хугацааны туршид янз бvрийн туршилт хийсний дvнд тєв мэдрэлийн системийн зарим нэг vйл ажиллагаа доголдож байгааг ажиглаж чухамхvv тvvний улмаас євчин мэдэрдэггvй юм байна гэдгийг тогтоожээ.
Одоогоос нэлээд хэдэн жилийн ємнє "Юманите" сонинд ийм нэгэн мэдээ хэвлэгдсэн байв.
"Англи хvv Питер Беркли ямар ч євчин мэдэрдэггvй юм. Санамсаргvй байдлаар шарх авсан олон арван сорви vvнийг гэрчлэх агаад нэгэнтээ хєл нь хугарчихсан хэрнээ ээжийнхээ зvг инээмсэглэн алхаж ирсэн тохиолдол ч гарсан байна. Євчин мэдэрдэггvй болохоор єєрийгєє айхтар хvнд шархдуулж орхино. Питер эдvгээ 11 нас хvрч буй бєгєєд эцэг эх нь харьцангуй санаа зовох нь багасч байгаа ажээ.
Ингэхэд хамгийн харамсалтай нь яагаад, юуны учир ийнхvv зарим хvн огт євчин мэдэрдэггvй вэ гэдгийг шинжлэх ухааны vvднээс нарийн судлаад тогтоочихсон зvйл алга. Мєн эдvгээ чухам юунаас vvдэн ийнхvv євчин мэдрэхээ болив гэсэн шалтгааныг тогтоочих юм бол эмнэлгийн практикт ихээхэн тус нэмэр болно гэдэг нь тодорхой билээ.
ЄЄРЄЄСЄЄ ГАЛ ГАРГАДАГ САША.К-ИЙН ХЭРЭГ
Багагvй шуугиан дэгдээсэн ийм нэг тvvх байдаг юм. Энэ тухай анх 1987 онд "Известия" сонин бичиж сенсаац дэгдээсэн бєгєєд 1986 оны арван нэгдvгээр сараас Енакиевын нэгэн дунд сургуулийн Саша.К-гийн орсон єрєєний эд зvйл єєрєє шатаж эхэлдэг тухай бичсэн байв.
Тєрєл тєрєгсдийн нь хvсэлтээр Сашаг ээжийн нь хамт Москвад авчирлаа. Учир нь энэхvv хvvхдийн эцэг, эхийн найз нар эмч, эрдэмтэн мэргэдэд vзvvлэх талаар олон арван захидал бичиж байсан юм.
"Єєрєєсєє гал гаргадаг уг хvvхдийн эцэг, эхэд амьдрах нєхцєл тун бага байна. Гэрт нь байн байн гал гарч, жирийн багшийн амьдрал хутганы ирэн дээр иржээ. Энэ хvvхдийг юуны ємнє шинжлэн судалж, гэр бvлд нь, тус хvргэх хэрэгтэй байна" хэмээн Сашагийн ээжийн ажилладаг сургуулийнхан бичээд "тэд сэтгэл санааны тун хvнд байдалд" ороод буй тухай халагласан байв. Мєн тvvний эцгийн ажилладаг уурхайн намын анхан шатны байгууллагын дарга А.Марков ярихдаа, "Цагдаа, гал командынхны дэргэд хvртэл гал гарч байсан бєгєєд тvvний учир шалтгааныг огтхон ч тогтоож чадаагvй юм" хэмээн баталсан байлаа.
Гэтэл сvvлийн vед уг хvvгийн зvгээс бvр ч сонин хачин зvйл ажиглагдах болов гэнэ. Тухайлбал Сашагийн байгаа газрын цахилгаан чийдэнгvvд шатаж, тэр ч бvv хэл дэлгvvрээс дєнгєж авчраад гэртээ оруулж ирсэн чийдэнгийн шил хага vсэрч, тэднийд байсан шилтэй уксуснь бєглєє буудан цонхыг нь будаа болгож орхижээ. Тэрчлэн тvvний ээжийн баруун хєлний шаахай гэнэт гал зуухны єрєєгєєр нисч, гурван хаалгатай шvvгээ дэвхэрч эхлэн, угаалгын машин маань уруугаа харж ойчоод байх болсны зэрэгцээ энэ бvгдийг ярихаар хэн ч vнэмшихгvй юм хэмээн уг дарга бичээд энэхvv гайхалтай vзэгдлийгхэн нэгэн том дарга бус шинжлэх ухааны жирийн нэг ажилтан л тайлбарлачих бvрэн vндэстэй шvvдээ гэсэн захидлыг шил дараалан илгээж байжээ.
Ингээд эхний vр дvн гарлаа. ЗХУ-ын ШУА-ийн Бvх Холбоотын сэтгэл судлалын тєвийн эрдэмтэд уг хvvхэд юутай ч сэтгэхvйн хувьд эрvvл юм байна гэдгийг тогтоож єглєє. Мєн тvvнийг нарийвчлан судлах онцгой шаардлага алга гэжээ.
Ингэхээр ерєнхийдєє уг хvvхдээс гал гарах ямар ч vндэсгvй гэсэн дvгнэлт гарсан гэсэн vг.
Сэтгэхvйн хувьд ямар нэг онцгой чадвар эзэмшдэг нь тогтоогдсонгvй гэж ЗХУ-ын ШУА-ийн онолын асуудлын хэлтэс бас тодорхойлов. Ийнхvv тархины "цаад" vйл ажиллагааг судалдаг байгууллага ийм дvгнэлт хийж орхисон тохиолдолд Сашагийн гэрт болоод буй хачирхалтай зvйлсийг хэрхэн тайлбарлах вэ гэдэг асуудал бас л сонирхол татсаар vлдэв.
Ийм vзэгдлийг тайлбарлахад тун бэрх хэмээн эрдэмтэд яриад энэхvv "Енакиевын гайхамшигтай" адил тєстэй vзэгдэл энд тэнд ажиглагддаг бєгєєд Америкийн "Радио электроник болон электроникийн их сургуулийн -инженерvvдийн бvтээлvvд" гэсэн сэтгvvлд иймэрхvv vзэгдлийг "Полтергейст" хэмээн нэрлэсэн байдгийг тус хэлтсийн доктор Э.Андрианкий ярилаа.
Харин уг vзэгдлийн эхлэл бус тєгсгєлийн vр дvнг л vзсэн хvмvvс элбэг байдгаараа хоорондоо тун тєстэйн дээр тухайн нєхцєлд хvрээлэн буй хvмvvсээ хэн нэг нь ховсдож орхидог байж болзошгvй гэсэн таамаглалыг дэвшvvлсэн юм. Мєн єєрєє л бусдыг ховсддог байж магадгvй гэжээ. Ер нь ийнхvv хосвдуулсан хvн агшин зуур хугацаанд асар их хvч чадал гаргаад хуучин хэвэндээ орох тохиолдол бий аж. Єерєєр хэлбэл, зарим тохиолдолд хvний хvч боломжоос хэтэрсэн хvч гаргадаг гэсэн vг. Энэ талаар доктор Э.Андрианкий ийнхvv хариулж байна.
-Нэг хvн єргєж чадахааргvй том угаалгын машин, хувцасны шvvгээ, хєргєгч зэргийг ховсдуулсан vед єргєж чадна гэж vзэж байна уу?
-Хэрвээ даалгавар єгсєн л бол уураг тархи тvvнийг заавал биелvvлнэ. Заримдаа бvр хvний ухаан санаанд ч оромгvй зvйлийг vйлддэг. Тийм болохоор Сашагийн гал гаргаж буйг тайлбарлахад тун бэрхшээлтэй.
Мєн ийм тохилдолд ямар нэг энгийн ахуйн чанартай сонирхол ч байж болохыг vгvйсгэхгvй. Тэхдээ энд Саша болон тэдний тєрєл тєрєгсдийг буруутгаж байгаа юм биш.
-Зарим нэг хvн бємбєлгєн цахилгаантай vvнийг холбож тайлбарлаад байх юм. Та юу гэж бодож байна?
-Биднийг хvрээлэн байгаа орчны олон арван геофизик хvчин зvйлс ийм vзэгдэл ажиглагдах нєхцєл байдлыг бий болгодог. Харин энэ бvхэн бvрэн хэмжээгээрээ илрэхэд хvмvvсийн бие сэтгэхvйн онцгой ч шинж чанар буюу шалтгааны нийлбэр л тус болж чадах билээ.
Харин одоо цонхны шилэнд гэнэт дугуй хэлбэртэй нvх гарах, лонхны бєглєє бvлт vсрээд буй vзэгдлийг химийн ухааны доктор, ЗХУ-ын ШУА-ийн ажилтан М.Дмитриев хэрхэн тайлбарласныг авч vзье.
-Бємбєлгєн цахилгаан их хэмжээгээр хуралдсан учраас л Сашагийн гэрт ийм ер бусын vзэгдэл гараад байгаа болов уу. Аянга буухад ажиглагддаг шиг шугаман цахилгаан байх албагvй. Ихэнх хvмvvс гагцхvv ингэж тєсєєлєєд байдаг. Бємбєлгєн болон шугаман цахилгаан хоорондоо бараг холбоогvй байдаг юм. Мєн харанхуй цахилгаан гэж бий. Vvнийг зарим нэг хvн єдрєєр ажиглан зургийг нь авсан тохиолдол байдаг.
Бємбєлгєн цахилгаан нь заавал єєртєє цэнэг агуулсан байх шаардлагагvй. Сашагийн тохиолдолд энэхvv цахилгааны vйлчлэл нь хуримтлагдан улмаар хийн байдалд оржээ гэж vзэж болно. Ийм нєхцєлд тун удаан байж чадахын зэрэгцээ тvvнийг хvрээлэх vед эд зvйлс шатдаг байж болох юм. Ер нь бємбєлгєн цахилгаан нь асар их хvчтэй дэлбэрэх боломж бий. Ийм нєхцєлд эд зvйлсийг байрнаас нь хєдєлгєж элбэг чадна.
Мєн задарсан цахилгаан нь дамжуулах утас шєрмєсийг шатаан хайлуулдаг. Манай лаборатори физик-химийн олон арван vйл явцыг орчин нєхцєлд нь судлахдаа нэг бус удаа иймэрхvv зvйлтэй учирч байсан. Тvvний шалтгаан нь тун материаллаг эх vндэстэй тул энд Саша болон тvvний гэр бvлийнхэн огт буруугvй юм. Тэд зєвхєн тохиолдлын зvйлийн хамсаатан болж, эцсийн дvндээ гал гаргагчид болсон хэрэг.
-Тэгээд цаашид яана гэж та бодож байна даа?
-Яах ч хэрэггvй. Иймэрхvv ер бусын зvйл єєрєє гэнэт алга болчихно.
Шатсан зvйлийн талаар ч харамсах хэрэггvй. Харанхуй цахилгаан гэдэг чинь тэр бvр огт гэм хор учруулалгvй єнгєрдєг эд биш...
Эдгээрийн чухам аль таамаглал нь зєв болохын талаар дvгнэж хэлэх арга vгvй юм. Хамгийн гол нь энд Саша болон тvvний гэр бvлийнхэн огт буруугvй гэсэн дvгнэлтийг л бvгд хийдэг. Харин эдгээр хvмvvс худлаа хэлж, хууран мэхлээгvй гэдгийг гагцхvv найз нєхєд, хажуу хєршийнхєн нь илтгэнэ. Цагдаагийнхан болохоор шууд эрvvгийн хэрэг vvсгээд л, ер нь хvмvvс тун итгэл муутай хvлээж авах агаад єєрсдєє шатаан, хєргєгч шvvгээгээ тvлхэн унагааж байна хэмээн буруутгана.
Энэ бvхэнд хариулт єгєхийн тулд эрдэмтэн В.Исаков газар дээр нь очжээ. Гэтэл хэрэг явдал улам ээдрээтэй гэж хэлэхээр шинжтэй болсон байв. Учир нь Сашагийн гэр бvлийнхний гэрийн ханан дээр янз бvрийн заналхийлсэн шинжтэй vгс тодрон гарч ирэх болж заримыг нь ханын цаасын хамт авч амжсан байлаа.
Тэдний гэрийнхэн улам их гайхшран сандарч улмаар байраа орхин нvvхэд хvрлээ. Мєн Сашагийн аавын чихэнд хий юм сонсогдож эхэлсэн тул улмаар солиорох болж тvvнийг эмнэлэгт хэвтvvлэхээс єєр аргагvй болов.
Ийнхvv хэвлэл, мэдээллийнхний сенсаац болгон дэгдээсэн зvйлийг анх удаа тун нарийвчлан судлахаар шийдэж, уг ажилд оролцсон нэгэн хvн єєрийн ажиглалтын талаар ингэж бичсэн байдаг.
"Тэрхvv гайхалтай vзэгдэл намайг байхад огт гардаггvй. Сандал, шvvгээ нь ердєє хєдєлсєнгvй. Мєн гал тvймэр гараагvйн зэрэгцээ ханан дээгvvр нь харандаа "зугаалахгvй" л байлаа. Харин Сашагийн ээжийн утасны дугаар бичсэн дэвтэр олдохоо больж улмаар ийнхvv эд хошил нь гэнэт алга болоод буй тухай ярилаа.
Гэвч тэмдэглэлийн дэвтрээ олж бvгд санаа амарцгаав. Харин энэ vед гал тогооны єрєєнд гэнэт тар няр хийх чимээ гаран, бvгд тийш гvйлдэн орвол цонхны давцан дээр байсан лонх унан хагарчээ. Дэргэд нь нохой тэвэрсэн тэдний бага охин зогсч байв. Чи энэ лонхыг унагав уу хэмээн ээж нь охиноосоо тун ширvvн асуухад "Vгvй ээ, єєрєє унасан" гэлээ. Ингээд л унаад эхэлдэг юм хэмээн гэрийн эзэд тун гавьяа байгуулсан байртай зогсож байлаа.
Энэ хэрэг явдал удалгvй мартагдав. Vvнээс хойш ямар нэг гал ч гарсангvй. Магадгvй би ч тvvнийг нь vзэх хувьгvй юм бил vv хэмээн бодогдох боллоо. Мєн хvн айдас хvйдсэнд тун амархан хvлэгдэж улмаар тvvнийгээ тайлбарлаж чадахаа болиод ирэхээрээ ямар нэг далд зvйлийн тухай бодож эхэлдгийг тун сайн ажиглалаа. Тэрчлэн Донецкийн ШУА-д шатсан эд зvйлсийг нарийн шинжилсэн боловч бvгдийг нь усаар унтраасан учир нарийн дvгнэлт гарах боломж алга гэжээ.
Ийнхvv ганц хоёр жилийн дараа уг хэрэг явдал мартагдаж, "Барабашка" зэрэг зvйлсийг тойрсон шуугиан намжаад энэ бvхнийг гагцхvv шилжилтийн vеийн "гайхалтай" зvйлсийн нэг байсан гээд єнгєрсєн билээ.
Мэдээллийн эх сурвалж Оллоо.мн
No comments:
Post a Comment