"Interpreting is not everybody’s art" (1) Luther
Академич Ринчен гуайн хєєрсєн нэг хєгтэй явдал бий. 80-аад оны эхээр ЗХУ-аас манай улст сууж байсан нэр бїхий элчин сайд амралтаараа хєдєєгїїр аялж, нутгийн хєгшидтэй уулзахаар орос хэлэнд ус цас нэгэн Монгол залууг дагуулан гарчээ. Харамсалтай нь багаасаа орос сургууль дамжсан мань орчуулагч эх хэлэндээ базаахгїй нэгэн байж. Хєдєєний нэгэн євгєн элчин сайдаас “Нас сїїдэр хэд хїрч байна даа?” хэмээн асуухад “нас сїїдэр” хэмээх хоршоо їгийг їл мэдэх залуу балмагдаад “Таны сїїдэр хир урт вэ?” гэсэн маягтай орчуулж єгчээ. Элчин сайд энэ хачин асуултыг эртний дорнын гїн ухааны шалгуур хэмээн ойлгоод ухаанаа нэлээд дайчилсны эцэст “Миний сїїдэр єглєє оройдоо урт, єдєртєє богино байдаг даа” хэмээн хариулсан байна. Гайхсан євгєн дуугїй л явж. Голын эрэг дээр модны ур хараад сайд “Что это?” хэмээн сонирхон асуухад євгєн “модны яр байна аа” хэмээв. “Боловсролтой” орчуулагч залуу “Это сифилис” хэмээн хэлмэрчлэв. Сифилис хэмээгч нь бэлгээр(2) халддаг нэрийг нь ч хэлэхэд цээрлэм нэгэн євчний яр юм. Тїрїїнээс хойш орчуулга буруу яваад байсныг гэнэт ойлгосон сайд ихэд уцаарлаж нєгєє залууд “Ты сам сифилис” (Чи єєрєє т*****) гэсэн гэдэг(3).Тєгс орчуулга гэж їгїй
Эх хэлээ умартсан хєєрхий тэр залуу байтугай, эрдмийн далай болсон гїїш нар ч аливаа хэлний єгїїлэх бїх ил далд санаа, нарийн нандин мэдрэмж зэргийг єєр хэлэнд тєгс буулгах боломжгїй билээ. Тухайн эх єєр хэлэнд буухдаа їндсэн утгаасаа хир гаждагийг мэдэхээр Францын хэл шинжээчид нэгэн сонирхолтой туршилт хийжээ. Тэд дугуй ширээ тойруулан єєр єєр хэлний шилдэг 14 орчуулагчийг суулгасан байна. Ингэхдээ орчуулагч тус бїр зэргэлдээ суугчийнхаа хэлийг мэддэг байхаар тохируулж. Анхны орчуулгыг Герман хэлтэн хийжээ. “Шар айраг исгэх нь ерєєс хїн тєрєлхтєн їїссэн тїїхтэй чацуу нэн эртний урлаг билээ” хэмээсэн єгїїлбэрийг орчуулаад дэргэдэх Испани нєхєртєє дамжуулав. Испани цааш нь Польшид гэхчлэн їргэлжилсээр анхны Герман орчуулагч дээр ирэхэд єєрєєс нь эхэлсэн єгїїлбэрээ уншаад мань эр мєрєє хавчин, уртаар санаа алдсан гэнэ. Учир нь 14 хэл дамжсаны эцэст мєнєєх єгїїлбэр “Нэн эртнээс шар айраг нь хїн тєрєлхтний хамгийн дуртай умдаан байсаар иржээ” болчихсон байж.
Орчуулгын алдаа дайнд хїргэж мэднэ
Тєгс орчуулга гэж їгїй ч “тун дєхсєн” орчуулга хийх эрдмийг авьяас хийгээд сургуулиар эзэмшиж болно. Єнєєгийн Монголд орчуулагчийн ангигїй дээд сургууль гэж бараг їгїй болсон нь энэ мэргэжлийн нэр хїндийг унагаж, орчуулга амархан гэдэг сэтгэгдэл тєрїїлэх болжээ. Гэтэл барагтайхан орчуулагчийн тарьж болох балаг дэндїї их ээ. Хїйтэн дайныг тєгсгєл болгохоор АНУ-ын ерєнхийлєгч Рональд Рейган, ЗХУ-ын удирдагч Михайл Горбачев нар олон уулзсан. Нэг удаагийн уулзалтын їеэр Горбачевын їгийг орчуулагч нь дамжуултал Рейган хийгээд дагалдан явсан хїмїїс, ялангуяа Батлан хамгаалахын сайдынх нь царай эрс барайгаад явчихжээ. Буруу орчуулснаа мэдсэн хэлмэрч хурдхан засч хэлтэл Рейган жаахан уужраад “Та сая дэлхийн гуравдугаар дайн єдєєчих дєхсєнєє мэдэж байна уу?” хэмээн нухацтайхан асуусан гэдэг. Дэлхийн хоёрдугаар дайны їед орчуулгын алдаанаас болж Германчууд маш чухал боломжоо алдсан байна. Испанийн нэгэн нууц байгууллага Рузвельт, Черчилль хоёрыг Касабланкад яаралтай уулзах гэж байгаа талаар мэдээлснийг Германы тагнуулын албаныхан сонсож дєнгєсєн гэнэ. Харамсалтай нь (азаар!!!) Касабланка гэсэн їгийг їгчлэн орчуулснаар “Цагаан ордон” (casa – байшин, blanca-цагаан = White House) гэж буулгасан бєгєєд тагнуулын удирдлагууд Их Британийн ерєнхий сайдыг Вашингтонд очих гэж байна хэмээн ухаарчээ. Гэтэл тэр хоёр хажууханд нь, Мароккогийн нийслэл Касабланка хотод уулзсан аж(4). Алдарт Марк Твений “Ханхїї гуйлгачин хоёр” (англиараа The Prince and the Pauper, оросоор Принц и нищий) хэмээх зохиолыг монголчлохдоо “Жонон гуйлгачин хоёр” хэмээн алдсанаас болж одоо олон хїнд хааны хїїг “жонон” хэмээдэг гэсэн буруу ойлголт нэгэнт тогтжээ(5). Гэтэл “жонон” гэж Баруун Монголыг захирагч ноёдод олгодог байсан огт єєр цол билээ. Ринчен авгай їїнд ихэд бухимдаж “Марк Твений минь махыг идэж дээ” гэж санаа алдсан сан. Ингээд бодохоор заримдаа “Traduttore – traditore” гэсэн итали зїйр їг голыг нь олоод хэлчихсэн мэт санагддаг юм. Їгчилбэл “орчуулагч бол урвагч”, манайхаар бол “орчуулна гэж оршуулжээ” хавьцаа буух санаа.
Хургыг янзага, ахыг найз болгон орчуулж болох уу?
Алдаж орчуулах ийм уршигтай атал албаар буруу орчуулж болно гэж її? Тухайлбал харь хэлнээ “хурга” гэсэн байхыг эх хэлэндээ “янзага” болгон хєрвїїлж болох уу? “Хонь хурга нийлэв” гэснийг “янзага”-тай нийлсэн болгож орчуулахгїй нь лав. Тэгвэл хэзээ санаатайгаар “буруу” орчуулж болох вэ? Нэрт гїїш Бямбын Ринчен “Тарас Бульба” романыг хєрвїїлжээ. Уг зохиолын оргил хэсэгт гардаг Тарас тєрсєн хїїгээ дайсанд урвасны учир буудан хєнєєх болдог эмзэг хэсэгт Гоголь “зїрхэнд нь сум туссан хурга адил” хэмээх зїйрлэл хэрэглэжээ. Ри доктор монголчууд хургыг хэзээ ч бууддаггїй учир энэхїї зїйрлэлийг уншигчид хїлээн авахгїй хэмээн “зїрхэнд нь сум туссан янзага адил” болгон буулгасан байна.
Хоёр хэлний ялгаанаас болж нэг хїн хэрэгт орохоо шахаж билээ. АНУ-ын гааль дээр ирсэн нэгэн Монгол залуу байцаагчид шалгуулж, миний бие тэр хоёрын яриаг утасаар хэлмэрчилж єгсєн юм. “Та АНУ-д хэн дээр ирж байна вэ?” гэхэд “Нэг ахындаа ирж байгаа” гэв. “Older brother – ындаа айлчилж явна аа” хэмээн дамжууллаа. Байцаагч гэтэл залуугийн Монгол дахь ЭСЯ-д єгсєн мэдїїлгийг ухаад гаргаад ирэв бололтой, “Та анх АНУ-д ойрын хамаатан садан байхгїй гэж худал мэдїїлсэн байна” хэмээн дуугаа єндєрсгєв. Тэгтэл мань эр “Тєрсєн ах биш ээ, олон жил хамт ажилласан нэг ах хїї маань ногоон кард хожоод ирсэн юм” гэдэг байгаа. Америкт хамаатан садан биш агаад ойр дотнын харилцаатай бол хэдэн насаар ч зєрїїтэй бай “ах дїї” гэдэггїй “найз” л хэмээнэ(6). Байцаагчид “Older brother биш old friend гэснийг нь би буруу орчуулсан байна, миний буруу, уучлаарай” гэж байж зєєлрїїлэв. Дараа нь “Та АНУ-д хир удаан байх вэ?” гэтэл єєдєєс харин нєгєєх чинь “Харин хэд гэвэл зїгээр юм бол оо?” гэж байна. Хошин шогийнхны хэлээр бол “ёстой том тэнэгтдэг гэжээшд”. Зїй нь мань эр энэ улст хир хугацаагаар, ямар зорилгоор орж ирэхээ бїр виза мэдїїлэхээсээ ємнє яв цав тогтоосон баймаар. Мэдїїлэг єгєгчийн амнаас унасан їг бїрийг махчлан орчуулж єгєх їїрэгтэй миний бие хэцїїхэн байдалд оров. “Энэ хїн ингэж асууж байна аа” гээд орхивол нэг хїний амьдрал нурж унах гээд байдаг. “6 сар юм їзэж, сайхан амарч аваад харина аа” гээд хєрвїїлчихлээ. Энэ мэтчилэнгээр мань эр дан буруу хариулсаар, цагаандаа гарсан би бээр дан буруу орчуулсаар, эцэстээ хоёр хасах цэнэг нийлээд нэмэх болдог шиг хєєрхий минь зєвдєж аваад хил нэвтрэх болж билээ. Америкийн энэ уудам нутгийн альхан хэсэгт нь манаргаж явдаг бол доо. Ажил олж хийгээд аав ээждээ хэд гурвыг илгээж байгаа бол ч яамай. Алдаж орчуулаад дайн гаргах шахдаг байхад албаар буруу орчуулаад амьдрал залгуулах тохиолдол бас байдаг байна шїї.
Орчуулга эхнэр хоёр юугаараа адил вэ?
Тухайн ард тїмний ахуй, сэтгэхїйн євєрмєц онцлогийг тусгасан їг, єгїїлбэр, ялангуяа хэвшмэл хэлц, хэллэгїїд, мєн толгой сїїл холбосон уран хэллэгт найраг шїлэг зэрэг нь орчуулагчдын толгойны євчин болдог. “Аргалын утаа бургилсан малчны гэрт тєрсєн, би” гэсэн сайхан шїлгийг “аргал”, “гэр” гэж огт мэдэхгїй харийн хїнд орчуулж єгєхєєр боллоо хэмээн бодъё. Алтангэрэлийн “Орчин цагийн Монгол-Англи толь”-ийг сєхєн харваас аргал: dry dung or droppings of cattle which are used for fuel, гэр: the Mongolian nomad’s tent; a house or dwelling place хэмээн тайлбарлан орчуулжээ. Їїгээр баримжаалбал єнєєх уран яруу найраг маань гадаад андын чихэнд “Тїлшинд хэрэглэхэд зориулж хатаасан малын ялгадасны утаа бїхий Монголын нїїдэлчний оромж - майханд би тєрсєн юм” гэсэншїї л сонстоно. “Сайхан бєгєєд їнэнч эхнэр яруу найргийн оновчтой орчуулга шиг ховор. Яруу найргийн орчуулга хэрэв їнэн зєв бол уран биш, уран сайхан бол зєв биш байдаг” хэмээн Германы зохиолч Моисей Сафирын хэлсэн їг ортой дог шїї. Дээрх шїлгийг харийнханд сайхан сонстуулах гээд гэрийг нь кондо хаус, аргалыг нь шахмал тїлш болгочихвол “худлаа” болчихно, їнэн байхаараа “муухай” байгаад байдаг.
“Нар хиртсэн жил” кино хуучны ЗХУ-ын театруудад гарчээ. Дайнд явсан хїї нь ирэхгїй болохоор найдвар тасарсан хоёр хєгшин гэртээ байж байгаа зураглал. Эмгэн гал дээрээ сїї тавиад хажуулж, євгєн ганс нэрээд сууж байна. Гэнэт гаднаас хїї нь ороод ирнэ. Євгєн “ ХЇЇ ! “ гэж дуу алдтал зїїрмэглэж хэвтсэн эмгэн нь “СЇЇ?” гээд гал руугаа ухасхийдэг. Орос хєрвїїлэг дээрээ євгєн нь “ СЫН ! “ хэмээн хашгирахад эмгэн нь “Что? МОЛОКО?” гээд босоод ирнэ. Чих нь хатуу хатуу гэхэд даанч дээ. Хєрвїїлэгч нь “їнэн” орчуулсан учраас ийм хачин болчихсон хэрэг. .
Сайхан эхнэр дээр її, їнэнч гэргий илїї юї?
(Зохиогчоо хїндлэх її, уншигчаа хайрлах уу?)Ри багш Гоголийн “хурга”-ыг “янзага” болгон буулгахдаа зохиогчийн “эрх”-энд халдаж, “їнэн”-ээс баахан гажсан ч, монгол уншигчдынхаа таалалд нийцїїлж, “сайхан” болгосон байна. Орчуулгын онолд орчуулагч хїн тухайн зохиогч, тухайн хэлийг хїндлэн яг байгаагаар нь аль болох їнэн, їгчлэн орчуулах хэрэгтэй гэсэн чиглэл байхад орчуулж байгаа хэлтэндээ зориулан чєлєєтэй, уран яруу, сайхан буулгах нь зєв гэж їзэх онолчид бас байдаг. Америк эхэд “Ширээгээ тойрон суугаад цацагт хяруулынхаа махнаас хїртлээ” гэж байвал хэрхэн орчуулбал зохистой вэ? Америк заншлыг гадарладаг уншигчид чухам ямар баяр болж байгааг нь шууд ойлгоно. Уншигчаа хайрладаг орчуулагч бол монголчууд цацагт хяруул гэж мэдэхгїй хэмээн сайхан баяр болж, тансаг ширээ зассаныг нь ойлгуулахын тулд ”тарган ууцаа задаллаа” гэж орчуулж магадгїй. Зохиогч хийгээд цаад хэл соёлоо хїндэлдэг орчуулагч харин “цацагт хяруул”-ыг гээх аваас америк соёлд нэн чухал Талархлын баяр болж байгаа нь мэдэгдэхгїй хэмээн їгчлэн хєрвїїлнэ. “As black as a coal” (нїїрс шиг хар) гэсэн хэлцийг англи хэлтнїїд харыг нїїрстэй зїйрлэдэг, тэдний амьдралд хамгийн ойр хар зїйл нь эртнээс нїїрс байсан гэдгийг мэдрїїлэхийн тулд махчлан орчуулсан нь дээр її, “хєє шиг хар” хэмээн монголчилсон нь дээр її? Їнэнч эхнэр дээр її, сайхан эхнэр дээр її? Ямар зорилгоор орчуулж байгаагаасаа шалтгаалаад, давс хужрыг нь тааруулсхийгээд л хєрвїїлэх хэрэгтэй болов уу? Їлгэрлэвэл “їнэнч эхнэрээ жаахан будаад гоодчих” нь л шилдэг сонголт бололтой. “Солдатами не рождаются” буюу “Цэрэг цэргээрээ тєрдєггїй” хэмээх бїтээлийг “Хал їзэж цэрэг болдог” гэж буулгасан нь “оо энгэсэг нь” нь таараад аятайхан болж. Гэтэл сайхан Монгол їг олж оноох гэж байж “будгийг нь ихдїїлээд” бїр танихын аргагїй юм болгочих гэм бий. Виктор Хюгогийн(7) “Notre Dame de Paris” хэмээх суут бїтээлийг хэн хїнгїй мэднэ. Нотр Дам нь Парис хотноо орших гэгээн Мари эхэд зориулсан Готийн сїм бєгєєд бїр 12-р зуунд Пап 3-р Александр анхны чулуугий нь тавьж босгожээ. Манайхан энэ зохиолыг орчуулахдаа “Парисийн Дарь Эхийн Сїм” хэмээсэн нь арай л дэндїїлчихсэн байна. Ийм маягаар Исїсын ээжийг Дарь эх болгон орчуулах дээрээ тулбал “Буш, Чэйни хоёр халуун коффе, хар тїрс зооглон, гольф тоглож амарлаа” гэсэн єгїїлбэрийг “Энхбаяр, Элбэгдорж хоёр сїїтэй цай, сїїлний єєх хїртэн, чоно тарвагацаж єнжив” гэж хєрвїїлэхдээ хїрэх байлгїй.
Чєлєєт орчуулга, хэт чєлєєт орчуулга, єнгєн орчуулга
Єєрийн санааг оруулж, їг нэмж хасч, чєлєєт орчуулга хийхдээ манай ардын уран зохиолч Цэндийн Дамдинсїрэн гарамгай нэгэн билээ. “Сказка о рыбе и рыбаке” (Загас загасчин хоёрын їлгэр) зохиолыг “Алтан загасны їлгэр” хэмээн нэрнээс нь эхлэн єєриймсїїлээд цааш нь “Хєрст алтан дэлхийн хєвєє хязгаар нутагт, Хєх цэнхэр далайн эрэг ирмэг газарт...” хэмээн урсгадаг нь уг эхдээ огт байхгїй мєрїїд. Тэгээд ч Да багш энэ орчуулгаа Пушкиний уг їлгэрээс илїї болсон гэж ярьдаг байж. Монголын нууц товчооны жинхэнэ эх “Чингис хааны язгуур дээд тэнгэрээс заяат тєрсєн Бєртэ Чоно ажуу. Гэргий ину Хоо Марал ажээ. Тэнгис гэтэлж ирэв. Онон мєрний эх Бурхан Халдунд нунтаглаж ахуд тєрсєн Батачи хан ажуу” хэмээн дєрвєн єгїїлбэрээр эхэлдэг. Да багшийн “Нууц товчоо” харин “Чингис хааны язгуур, дээд тэнгэрээс заяат тєрсєн Бєртэчино гэргий Гуа-Маралын хамт тэнгис далайг гэтэлж ирээд Онон мєрний эх Бурхан Халдун ууланд нутаглаж, Батцагаан гэдэг нэгэн хєвгїїнийг тєрїїлжээ” хэмээн ганц урт єгїїлбэрээр “бєєндсєн” байна. Ингэхдээ “хамт”, “далай”, “уул”, “гэдэг”, “хєвгїїн” гэсэн таван їгийг нэмснээс гадна Хоо буюу ухаа хэмээх зїсмийг Гуа їзэсгэлэн, Батачи хан нэрийг Батцагаан болгон хєрвїїлжээ. Мэдээгїйдээ бус эртний хэлээ умартсан биднийгээ л болгоож, єдгєєчлєн орчуулсан нь энэ юм даа. Да багшийн орчуулга чєлєєтэй чєлєєтэй гэхэд Дантегийнхтай эгнэх ч їгїй. Суут Данте Алигиери орчуулга хийхдээ эхлээд уг номоо нэг мєсєн уншиж дуусгадаг байж. Тэгээд холоо шидчихээд дахин нэг ч нээж їзэлгїйгээр орчуулдаг байсан гэнэ. Ийм орчуулгыг чєлєєт гэхээсээ хэт чєлєєт, бараг хамтын бїтээл гэвэл онох байх. Їїнээс гадна єнгєн орчуулга (surface translation) гээч жигтэй орчуулгыг Австрийн яруу найрагч Эрнст Жандл (1925-2000) гаргажээ. Жандлынхаар бол яруу найрагт авиа хамгийн чухал учир єєр хэлэнд орчуулахдаа яг тийм авианаас бїтсэн єєр їгийг олж орлуулах ёстой гэнэ. Яруу найрагч Рилкегийн бїтээлээс Жандл хэрхэн єнгєн орчуулга хийснийг жишээлж їзье.
Герман найраг нь Єнгєн орчуулга Їгчилсэн орчуулга
Der Tod ist gross Dare toadies gross The death is big
Wir sind die Seinen Vere sinned designing We are their
Lachenden Munds Laugh in the moons Laughing mouths
Крис Норман, Сюзи Куатро хоёрын “Our love is alive...” гэж эхэлдэг дууг манай эгч “Аавын минь зулай” хавьцаа туугаад байдаг байсан нь, мєн “Happy Birthday to You” дууг “Хавийн бєєсєє тїїе її?” болгож дуулаад байдаг нь Жандлынхаар бол “єнгєн орчуулга” байж гээч. Анхлан жишээлсэн “Аргалын утаа бургилсан Mалчны гэрт тєрсєн, би...” шїлгээ дээрх маягаар орчуулбал “Are gal Utah bore gill sane Mall chin girth tore sane, bee” гэж буух нь ээ. Нїїдэлчний оромжинд малын юу їнэртээд гэдгээс арай дээр ч юм уу?
Їгийн євгєн утгын таяганд дулдуйдмой
Єнгєн орчуулга хэмээх жир бусын хєрвїїлгийг эс тооцвоос аль ч їеийн ямар ч онолчид орчуулга гээчийг їг-утгын харьцааг хэрхэн зєв оноосноор нь тодорхойлсон байна. Манай дорнын ард тїмэн эртнээс нааш хоёр хэл, хоёр соёлыг хэлхэж єгдєг дуун хєрвїїлэгч нарыг їлэмж хїндэтгэн “лозава” (энэдхэгт), “жигдэм миг” (тєвдєєр “ертєнцийн нїд” гэсэн їг), “гїїш” гэх мэт нэр цол хайрладаг байсан ажгуу. Гїїш нар нь ч цолондоо таарсан тансаг яруу орчуулга хийхдээ їг хийгээд утгын харьцааг чанд баримталдаг байж. 19-р зууны Амдо Тєвдийн гїн ухаантан Гїнтан гэгээн сургуулийг їйлдэгчдэд зориулан бичсэн нэгэн зохиолдоо тєвд хэлээр “Донжий гамбуу цэгийн харваа ла” хэмээн айлдсан нь монголоор “їгийн євгєн утгын таяганд дулдуйдмой” гэсэн їг болно (8). 1975 онд Гандан хийдийн гавж ламтан Данзан-Одсэр єєрийн шавь, єдгєє мєн гавжийн зэрэгт хїрсэн Сонинбаяр багштанд “Цэгий намба машир вар – Донжий намба гала шар” (тєвд: Їгийнх нь байдал эс ургаваас Утгынх нь байдал яахин ургах вэ?) хэмээн Чойрын номоос айлджээ. Тєвд, Монгол гїїш нар орчуулгыг гурван шатанд ангилан їздэг байж. Їїнд, анх нь “тажїр” (мєн цэгжїр ч хэмээнэ) буюу їгчлэн орчуулах, удаад нь “ложїр” буюу оюун ухаанаар орчуулах, эцэст нь “донжїр” буюу утгачлан орчуулах, эдгээр болно. Їлгэрлэвээс, “When you are in Rome, Do as Romans do” гэсэн єгїїлбэрийг “Чи Ромд байхдаа Ромчуудын хийдгээр л хий” хэмээн орчуулбаас тажїр, “Хїн ер нь аливаа газар тухайн нутгийн ёс жаягаар явбаас зохилтой” гэж буулгавал ложїр, “усыг нь уувал ёсыг нь дага”, “сохрын газар сохроор, доголонгийн газар доголонгоор” хэмээн хєрвїїлбээс донжїр болох мэт.
Ертєнцийг харагч цонх болсон ном дор мєргєдгийнхєє адилаар ертєнцийг їзїїлэгч нїд болж, оюуныг маань тэлсэн мэргэн гїїш танаа мєргємїї.
(Endnotes)
(1) “Хэлмэрчилнэ гэдэг хэн бїхний хийдэг ажил биш”
(2) Бэлгээр халдах гэхийг бэлгийн замаар, амьсгалаар халдахыг амьсгалын замаар хэмээн махчлан орчуулж, илїї їг хэрэглэх шаардлагагїй.
(3) Энэ тїїхийг арай богино хувилбараар Ж.Лхагва зохиолчийн номоос уншиж байв. Яг энэ хувилбарыг Хар Дорж багш Ри багшаас сонссоноо надад хуучилсан юм.
(4) За рубежом сэтгїїлээс авсан мэдээ
(5) Нарийн яривал рauper нь “гуйлгачин” ч биш “ їгээгїй, ядуу” гэсэн їг. Їгээгїй болгон гуйлгачин байх албагїй баймаар
(6) Ардчилсан хэл гэж байдаг уу? хэсгээс энэ талаар дэлгэрїїлэн уншина уу?
(7) Гюго биш Хюго юм.
(8) Саяхныг болтол миний бие энэ їгийг Монгол зохиолчийн хэлсэн їг гэж боддог байв.
No comments:
Post a Comment